پرولاپس در طیور تخمگذار
Prolapse in poultry
پرولاپس در طیور تخمگذار چیست ؟
- به وضعیتی که در مرغان تخمگذار بعد از خروج تخم قسمتی از اویدوکت (مجراي تخم بر) در بیرون مقعد باقی می‌ماند « پرولاپس » یا بیرون زدگی مقعد می گویند.
- در این هنگام مشکل فقط پرولاپس نیست بلکه نوک زنی به مقعد و در نتیجه یکدیگرخواری نیز هم زمان با آن اتفاق می‌افتد.
- حملات مداوم و بعدي، ساختمان اویدوکت را تخریب نموده در نتیجه عضو مذکور به طرف داخل جمع نشده و ممکن است پرنده تلف گردد.
- پرولاپس از جمله مهمترین علل تلفات در سیستم نگهداري و پرورش مرغان تخمگذار در قفس در تمام دنیا است، به طوري که میزان مرگ و میر ناشي از آن ممکن است به بیش از یک درصد در هفته نيز برسد.
- پی بردن به علل و عوامل مولد پرولاپس در سیستم پرورش مرغان در قفس چندان ساده نيست.
در نتیجه به علت حضور عوامل گوناگون و تداخل میان بعضی از عوامل اختصاصی، نمی‌توان عوامل ایجاد آن را دقیقاً مستقل از یکدیگر دانست.
با این وجود عواملی نیز وجود دارند که قابل تفکیک بوده، موجب بروز یکی از این دو حالت شده درحالی که بردیگري تأثیري ندارد.
عواملي كه در ادامه به آن اشاره مي‌شود از جمله مهمترين عوامل دخيل در ايجاد اين عارضه هستند:
وزن بدن
- افزایش بیش از حد وزن بدن (چربی بالا) اگر موازی با رشد استخوان بندی بدن نباشد می‌تواند باعث ایجاد پرولاپس شود. بنابراین یک وزن مناسب بدن همراه با توسعه مناسب استخوان بندی بدن در طول هفته‌های اول عامل مهمی است.
- پولت‌هایی که در هنگام تخمگذاري چاق هستند در مقایسه با مرغ‌هاي لاغر و یا مرغ‌هایی که از فرم بدنی خوبی برخوردار هستند، استعداد بیشتري براي ابتلا به این عارضه دارند.
- وجود چربی اضافی در پولت‌ها موجب کاهش قابلیت ارتجاع و استحکام بافت‌هاي مؤثر در تخمگذاري (بعنوان مثال اویدوکت و عضلات مرتبط با آن) می‌شود.
- پولت هاي چاق پس از گذشت مدتی از تخمگذاري بخصوص در طی دوره اول و دوم تخمگذاري به راحتی قابلیت بروز پرولاپس را از خود نشان می‌دهند در صورتی که تخم‌ها بزرگ و یا دو زرده نیز باشند این حالت بیشتر دیده می‌شود.
- وزن بدن پولت‌ها در فاصله سنین 12 تا 18 هفتگی تا رسیدن به وزن ایده‌آل، از اهمیت خاصی برخوردار است.
- توجه به این امر به تولید کنندگان طیور کمک می‌کند تا در دوران پرورش به وزن ایده‌آل دست یافته و گله‌اي یکنواخت داشته باشند.
- وجود این هماهنگی موجب خواهد شد که اکثریت پرندگان در یک زمان به بلوغ جنسی رسیده و به میزان بالاتري از تولید دست یابند.
يكنواختي گله
- گله‌هاي ناهماهنگ معمولاً خیلی آهسته به حداکثر تولید خود رسیده پیک تولید آنها در سطح پائینی قرار داشته و نوساناتی را نشان می‌دهند. در صورتیکه گله‌اي غیر یکنواخت بوده و تعداد زیادي پرنده نا بالغ با رشد ناکافی در آن یافت شود تنظیم یک برنامه تحریک نوري به طوری که نیازهاي اساسی اکثریت پرندگان گله را برآورده سازد، بسیار مشکل خواهد بود.
در چنین وضعیتی بعضی از پرندگان نور را بیش از حد و زودتر از موعد مقرر دریافت کرده در حالی که ممکن است در تعدادي دیگر، تحریک نوري ناکافی بوده و بلوغ جنسی به تأخیر بیفتد.
مديريت نوردهی
- تغییر طول روز با نوردهی به منظور تحریک بلوغ جنسی به کار می‌رود. هنگامی که تحریک پرندگان با برنامه نوردهی خیلی زود انجام شود می‌تواند باعث ایجاد مشکلات پرولاپس گردد.
- هنگامی که می‌خواهیم تحریک نوری را شروع کنیم وزن بدن و توسعه جثه بایستی در سطح مطلوبی باشد. اگر وزن بدن به اندازه کافی بالا نبود بایستی برای تحریک نوری صبر کرد.
- از طرف دیگر ما می‌دانیم که نمی‌شود بلوغ را همیشه به تاخیر بیندازیم. به همین دلیل وزن بدن و توسعه جثه اولین اولویت است.
اندازه تخم
- اندازه خیلی بزرگ تخم نیز می‌تواند باعث افزایش مشکل پرولاپس شود.
- افزایش اندازه تخم‌مرغ باید با شکل بدن هماهنگ بوده و هر دو عامل همسو با برنامه تحریک نوري محاسبه و تنظيم گردند.
- میزان انرژي و پروتئین (یا برخي اسیدهاي آمینه) مورد نیاز را باید بر مبناي نگهداري، رشد و بازدهی دلخواه محاسبه و تنظيم نمود.
- مواد غذایی تأمین شده، نباید از بيش از نياز پرنده باشد.
فیبر جیره
- وجود فیبر نامحلول در جیره طیور تخمگذار به دلیل خصوصیاتی نظیر افزایش سرعت عبور مواد هضمی در دستگاه گوارش بر پرولاپس تاثیرگذار است.
- فیبر نامحلول با افزایش سرعت عبور مواد هضمی چسبندگی دستگاه گوارش را کاهش داده و به جلوگیری از پرولاپس کمک می‌کند.
- علاوه بر این فیبر با تحریک به مصرف بیشتر خوراک، میزان نوک زدن و متعاقب آن کانیبالیسم را کاهش می‌دهد و این می‌تواند از تشدید پرولاپس جلوگیری کند.
- از طرفي ديگر كمبود فيبر در جيره در دوره پرورش به علت ايجاد يبوست خفيف مي‌تواند پرنده‌ها را مستعد ايجاد پرولاپس در دوره تخمگذاري كند.
تغییرات ناگهانی دما
- یکی از عوامل موثر بر پرولاپس تغییرات ناگهانی دمای سالن است.
- در این شرایط پرنده علاوه بر روبرو شدن با استرس، از نظر گوارشی نیز دچار مشکل شده و چسبندگی مقعد در آنها افزایش می‌یابد.
بدین ترتیب خروج تخم با مشکل مواجه می‌گردد و اوویداکت پرنده تحت فشار از جای خود خارج شده و از مقعد بیرون می‌زند.
بايد توجه داشت تغييرات دما بيشتر در دوران پرورش مي‌تواند عامل ايجاد يبوست و در ادامه پرولاپس گردد.
پیشنهاداتی برای پیشگیری
- نوردهی سالن هم از نظر شدت نور و هم از نظر طول روز به خوبی مدیریت شود.
- مطمئن باشید که سالن تهویه مناسبی دارد.
- از تراکم بیش از حد و ایجاد استرس جلوگیری کنید.
- از تغییر ناگهانی دمای سالن و شدت نور جلوگیری کنید.
- جوندگان، مگس‌ها و کرم‌های داخل سالن را از بین ببرید تا ایجاد استرس نکنند.
- در پرورش پولت‌ها تنها دستیابی به یک وزن مشخص در سن معین نباید مورد نظر باشد بلکه در طی این دوره گله باید از یکنواختی کامل نیز برخوردار باشد.
از : گروه علمی آؤین پژوه
